Wat zijn goede bronnen voor je scriptie en theoretisch kader?

Bij het selecteren van bronnen voor je theoretisch kader let je op drie verschillende zaken:

1. Is het (gebaseerd op) wetenschappelijk onderzoek
2. Relevantie
3. Actualiteit

1. Is de bron wetenschappelijk? 

In onderzoeksland willen wetenschappers dat hun onderzoek in de allerbeste wetenschappelijke tijdschriften wordt gepubliceerd. Er zijn allerlei ranglijsten over wat nu de beste journals (een andere naam voor wetenschappelijke tijdschriften) zijn.

Hogescholen hebben ook zo’n soort ranglijst, maar dan van soorten bronnen. Elke opleiding heeft wel regels of adviezen over welke bronnen wel en niet mogen. Voor een scriptie is het eigenlijk vrij simpel.

Gebruik je artikelen uit wetenschappelijke tijdschriften dan zijn dat eigenlijk altijd goede bronnen voor je theoretisch kader. Je hoeft je als hbo-student niet druk te maken over hoe goed dat tijdschrift aangeschreven staat. Studeer je aan de universiteit dan is het soms een eis dat artikelen peer reviewed zijn.

Ook wetenschappelijke boeken kun je gebruiken. Het voordeel van een boek is dat daar vaak wat uitgebreider informatie wordt gegeven over jouw onderwerp. Het is makkelijker leesbaar dan een wetenschappelijk artikel. Het gebruik van dit soort boeken heeft ook nadelen. Het is bijvoorbeeld soms moeilijker om aan dit soort boeken te komen dan aan artikelen die allemaal online staan en waar je -soms met wat moeite- gewoon toegang toe kunt krijgen. Ook staat er vaak veel informatie in die voor jouw onderzoek niet zo belangrijk is. Andere boeken zijn populair wetenschappelijk. Dat betekent dat er wel gebruikgemaakt wordt van wetenschappelijk onderzoek. Maar dat er ook vaak dingen in beweerd wordt die helemaal niet zijn onderzocht.

Zo moet het dus niet:

In Nederland veel onderzoek gedaan door organisaties, bijvoorbeeld het Sociaal en Cultureel Planbureau of Movisie. Dit onderzoek voldoet niet altijd aan alle wetenschappelijke regels, maar het is wel uitgevoerd door ervaren en onafhankelijke onderzoekers. Soms is het niet zo duidelijk of het om onafhankelijk, objectief onderzoek gaat. Let daarom goed op het doel van de organisatie.

De Vereniging Mindfulness Based Trainers verwijst  op de website (https://www.vmbn.nl/wat-is-mindfulness/onderzoek/) naar onderzoeken over mindfulness. Je kunt je dan afvragen of zij ook echt naar wetenschappelijke onderzoeken verwijzen. Dat doet deze vereniging. Maar dan kun je nog steeds afvragen of zij bij de selectie van artikelen misschien alleen artikelen hebben uitgekozen die laten zien dat mindfulness allerlei positieve effecten heeft.

Voor het theoretisch kader van je scriptie gebruik je dus wetenschappelijke artikelen, wetenschappelijke boeken en onafhankelijk onderzoek van organisaties. Alle andere soorten bronnen gebruik je niet. Denk bijvoorbeeld aan:

• Websites waarop verschillende marketingmodellen worden beschreven.
• Scripties van andere studenten. Scripties zijn natuurlijk wel een goede inspiratiebron als je op zoek bent naar literatuur. De bronnen die een andere student heeft gevonden moet jij ook kunnen vinden.

Tip: Twijfel je over de kwaliteit, maar wil je een bron toch opnemen? Beschrijf dan in het theoretisch kader niet alleen de onderzoeksresultaten van die publicatie, maar sta ook stil bij de tekortkomingen van dat onderzoek. 

2. Is de bron relevant voor je theoretisch kader?

Je kunt natuurlijk nog zulke wetenschappelijke artikelen noemen in je theoretisch kader, maar daar heb je niets aan als je die niet over jouw onderzoek gaan. Het komt best vaak voor dat de onderzoeken die aansluiten op jouw onderzoek wat minder wetenschappelijk zijn. En dat de wetenschappelijke bronnen die je wel hebt, wat minder goed aansluiten op jouw onderzoek.

Voorbeeld 1 Pesten

Je doet onderzoek naar een interventie tegen pesten. Hoewel die interventie wel in de Databank Effectieve jeugdinterventies van het Nederland Jeugdinstituut is opgenomen, blijkt er maar weinig goed onderzoek te zijn gedaan naar jouw interventie. Omdat de onderzoeken die er zijn gedaan wel heel erg aansluiten op jouw onderzoek, gebruik je die toch in je theoretisch kader. Daarnaast zoek je naar wat meer wetenschappelijke artikelen over andere vergelijkbare antipestprogramma’s.

Voorbeeld 2 Zelfbeeld en Instagram

Je doet onderzoek naar het zelfbeeld van ouderen en het gebruik van Instagram. Je komt er tot je schrik achter dat daar nog nooit onderzoek naar is gedaan. Onderzoeken over ouderen en social media gaan bijna altijd over hoe vaak zij het gebruiken en waarom. Wel is er onderzoek gedaan naar tieners en Instagram. Die onderzoeken gingen alleen niet over het zelfbeeld, maar over eigenwaarde.

De voorbeelden maken duidelijk dat je de kwaliteitscriteria soms wat moet verruimen om aan te sluiten op jouw onderwerp. Je kiest dan een aantal onderzoeken:

• – van mindere kwaliteit
• – onder een wat andere doelgroep
• – naar een iets ander theoretisch begrip (eigenwaarde in plaats van zelfbeeld)
• – die iets algemener zijn dan jouw specifieke onderwerp (social media in plaats van Instagram)

De voorbeelden laten ook zien dat het vinden van de juiste literatuur niet altijd eenvoudig is.

Tip: Veel problemen met je theoretisch kader kun je voorkomen door al bij het kiezen van je onderwerp en het maken van je hoofd- en deelvragen te checken of er voldoende geschikte literatuur is.

3. Is de bron actueel?

Oude literatuur kan achterhaald zijn, daarom mag je geen bronnen ouder dan vijf jaar gebruiken. Dit is een manier waarop sommige opleidingen het zichzelf wel heel makkelijk maken. Alles wat nieuw is, is goed. Alles wat ouder is dan een bepaald jaar is slecht.

De werkelijkheid is natuurlijk heel anders. Er zijn heel veel onderwerpen die al twintig jaar met ongeveer dezelfde theorieën worden onderzocht, omdat er gewoon nog geen betere zijn ontwikkeld. Daarbij is de druk op wetenschappers om veel te publiceren enorm toegenomen. Je kan ook voorstellen dat daardoor de onderzoeken van nu misschien soms minder uitgebreid, diepgaand en vernieuwend zijn dan die van tien of twintig jaar geleden.

Studeer je aan zo’n opleiding die dol is op recente literatuur? Dan is het slim om bij het zoeken naar geschikte literatuur je eerst te oriënteren op recente publicaties. En als je er daar dan een aantal van hebt, op zoek te gaan naar de beste en meest invloedrijke publicaties over jouw onderwerp.

Best heel wat om op te letten dus! Wil je iemand die met je meekijkt en denkt? Kijk hier.